Buyuk Xitoy devori Buyuk xitoy devori (xitoycha "Vanli chongchang" — "10 ming li uzunliqdagi devor"), Saddi Chiniy — Shim. Xitoydagi qalʼa devori. Qad. Xitoy meʼmorligining ulkan yodgorligi. Qalʼa devori sifatida dastlabki kismi miloddan avvalgi 4—3-asrlarda (tosh va gʻishtdan ishlanib, ichini tuproq bilan toʻddirib, shibbalab) qurilgan. Miloddan avvalgi 2— 1-asrlarda Gʻarbga tomon 500 km ga uzaytirilgan. Keyinchalik uni qurish va mustahkamlash ishlari (eng muhimi 14—15-asrlar) davom etgan. 1953 yilda Szyuyyunguan qalʼasi (Pekin) yaqinidagi qismi taʼmirlangan. B. Buyuk Xitoy devori Szyuyyunguan qalʼasi (Gansu viloyatining gʻarbi) va Shanxayguan (Lyaodun koʻrfazi qirgʻogʻi) qalʼaqoʻrgʻoni oraligʻida choʻzilgan; koʻtarilish joylari va tarmoqlari bilan uz. 5000 km ga yaqin (toʻliq saqlanmagan). Xitoy arxeolog olimlarining 2001 yildagi i.t.lariga koʻra, Xitoyning jan.gʻarbidagi sunʼiy tepalik ham B.Buyuk Xitoy devori ga daxldorligi — uning davomi ekanligi anikdandi. Bu bilan B.Buyuk Xitoy devori ning umumiy uz. 530 km ga koʻpaydi. B.Buyuk Xitoy devori ning bal.— 6,6 m (shinaklarining devorlari bilan 8–10 m gacha), kengligi — asosida 6,5 m dan yuqorisida 5 m gacha. Har bir necha yuz metrda soqchilar uchun toʻrtburchakli burjlar (balandligi 10–12 m) qurilgan, har 10 km da kuzatish va xabar berish uchun minoralari, togʻdagi muhim oʻtish joylarida mustahkam qoʻrgʻonlari boʻlgan. B. Buyuk Xitoy devori meʼmoriy yodgorlik sifatida saqlanadi.
Alisher Navoiyning "Saddi Iskandariy" dostonida B.Buyuk Xitoy devori "Saddi Chin" devori nomi bilan tilga olingan.
link= | Ushbu maqolani yozishda Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan. |
Turkum:Xitoy meʼmoriy yodgorliklari
Stub ikona | Bu andozani aniqrogʻiga almashtirish kerak. |